Recykling, upcycling i downcycling – o co w nich chodzi?

Te pojęcia pojawiają się we wszystkich rozmowach o ekologii, nie tylko tych dotyczących zrównoważonej mody. Co oznaczają i czym się różnią? I czy da się odpowiedzieć na najważniejsze pytanie: które z nich jest najlepszym rozwiązaniem dla Planety?

Recykling

To przetworzenie istniejącego materiału na nową rzecz. Surowiec, który już został wyprodukowany i użyty, zostaje wykorzystany ponownie. Do recyklingu potrzebna jest odpowiednia infrastruktura, dzięki której zbiera się odpady, rozdziela je, a następnie przetwarza na czysty surowiec lub substrat. Recykling może być:

·   mechaniczny – polegający na zautomatyzowanym strzępieniu materiału

·   chemiczny – to rozpuszczenie surowca za pomocą środków chemicznych (które mogą być niebezpieczne dla środowiska)

Celem recyklingu jest wielokrotne użycie tych samych materiałów, przez co ogranicza się odpady na wysypiskach oraz oszczędza na produkcji nowych surowców (chodzi tu o oszczędność zarówno pieniędzy, jak i wody czy ograniczenie odpadów postprodukcyjnych). Można wiele razy powtarzać proces produkcji jednej rzeczy z tego samego tworzywa (np. butelki PET) albo zmienić zastosowanie surowca i nadać mu nowe życie (z plastiku pozyskanego z butelek PET tworzy się koszulki, śpiwory, polary itd.).

W przypadku odzieży recykling jest bardzo trudny, ponieważ większość ubrań uszyta jest z mieszanek różnych materiałów. Bawełna zwykle zawiera domieszki tworzyw syntetycznych, m.in. elastanu i poliestru. Takiej materii nie da się przetworzyć na użyteczny surowiec. Obecnie zaledwie 1% odzieży podlega recyklingowi. Technologia cały czas idzie do przodu, jednak rozdzielenie włókien naturalnych i sztucznych to skomplikowany proces, który kosztuje. Tylko naturalne materiały wysokiej jakości mogą zostać zmielone, przetworzone lub zutylizowane bez szkody dla środowiska. Jeśli nawet tkanina podlega recyklingowi, to nie można jej przerabiać w nieskończoność. Materiały takie jak bawełna są nietrwałe i po którymś użyciu nie będą się nadawać do powtórnego przetworzenia.Fast fashion zaczyna sporadycznie wykorzystywać tworzywa syntetyczne, które pochodzą z recyklingu. Lidl niedawno miał w swojej ofercie sportowe ubrania wykonane w 100% z poliestru z odzysku. IKEA skupuje używane jeansy, z których robi pokrowce na kanapy. H&M wypuścił pierwszą kolekcję strojów kąpielowych wykonanych w 85% z recyklingowanego poliestru. Adidas zaprojektował model butów o nazwie Made To Be Remade, który w całości nadaje się do recyklingu. Są to jednak krople w morzu szybkiej mody, która powoli tonie we własnych śmieciach.

To ponowne wykorzystanie istniejących już materiałów do wyprodukowania rzeczy o większej wartości. Materiały dostają kolejne życie w nowej formie i są warte więcej niż oryginały. Upcycling jest niezbędny w modzie cyrkularnej, ponieważ zapewnia nowe przeznaczenie odzyskanym tkaninom i ogranicza produkcję nowych.

Upcycling opiera się bardziej na pomyśle i kreatywności niż technologii. Niepotrzebny jest do niego specyficzny sprzęt, pieniądze, chemikalia ani wiedza o surowcach. Dostępne materiały, zarówno te używane, jaki i niesprzedane, uszkodzone czy już przetworzone, wykorzystuje się do oryginalnych, innowacyjnych projektów.Idealny przykład upcyclingu w świecie mody to kurtki Jackoba. Używa on ubrań i materiałów second hand, które nie mają dużej wartości. Z tanich tkanin powstają wyjątkowe katany z kolorowymi aplikacjami. Ich wartość opiera się na ciekawym pomyśle, kreatywnym podejściu i ręcznej pracy. Coraz więcej małych marek zajmuje się upcyclingiem. Firmy poszukują tkanin z drugiego obiegu i szyją z nich marynarki, plecaki, nerki czy jedwabne gumki do włosów. Niemieckie studio Haus Otto tworzy designerskie okulary z przemysłowego drutu, a polska firma WyRób produkuje torebki z… zawleczek od puszek!

Downcycling

To przeciwieństwo upcyclingu. Z dostępnych materiałów tworzy się rzeczy o mniejszej wartości niż oryginały. Nie jest jednak gorszy od upcyclingu. Również polega na wykorzystaniu odzyskanych surowców, tylko w inny sposób. Niechciane ubrania można przerobić np. na szmatki, woreczki, koce, ściółki czy wypełnienia siedzeń w samochodach.

Wtórpol to polska spółka, która rocznie przerabia tony tekstyliów na czyścidła fabryczne.

Czy „cyclingi” mogą uratować środowisko przed katastrofą?

Zapotrzebowanie na ubrania cały czas rośnie. Dlatego przemysł odzieżowy musi zacząć produkować odzież i utylizować odpady w bardziej efektywny sposób. Pomysł na ponowne wykorzystanie lub przetworzenie tkaniny powinien pojawić się już w czasie produkcji. Dzięki temu od początku będzie jasne, czy dana rzecz nadaje się do recyclingu, upcyclingu czy downcyclingu.Tylko w 2012 roku na wysypiskach wylądowało 14,3 miliona ton odzieży. Zaledwie 20-30% odzieży oddanej do sklepów z odzieżą second hand się sprzedaje. Dlatego zarówno producenci, jak i konsumenci, muszą przemyśleć swoje działania i propagować alternatywne sposoby na niechciane i zużyte ubrania. Przeróbka materiałów powinna być tańsza niż pozyskanie nowych surowców. Albo przetworzenie tkanin powinno być wliczone w koszty jej produkcji. Kiedy tak się stanie? Nie prędko, dlatego, póki co kupujmy odzież oraz dodatki upcyclingowane i korzystajmy z istniejących materiałów, jak tylko się da!

Źródła:

1. https://staiymagazine.com/is-upcycling-the-future-of-fashion/

2. https://www.fibre2fashion.com/industry-article/7279/recycling-and-upcycling-in-the-apparel-industry

3. https://noizz.pl/fashion/ubrania-z-recyklingu-w-lidlu/nc7bnd8

4. https://noizz.pl/ekologia/joanna-glogaza-nasze-ubrania-z-poliestru-rozkladaja-sie-200-lat/r5mm8cy

5. https://noizz.pl/fashion/cialopozytywna-kampania-strojow-kapielowych-handm/9c34c2b?utm_source=noizz.pl_viasg_noizz&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2#slajd-3

6. https://noizz.pl/sneakersy/adidas-made-to-be-remade-but-ktory-w-100-proc-nadaje-sie-do-recyklingu/pqykvsg

7. https://noizz.pl/ekologia/ikea-wprowadza-pokrowce-na-sofy-z-jeansu-z-recyklingu/0htr0jt

8. https://www.whitemad.pl/okulary-z-recyklingu-za-1-powstaly-z-odzyskanego-drutu/

9. https://immago.com/upcycling-clothes/

10. https://miniwiz.medium.com/why-the-upcycling-fashion-industry-will-play-an-essential-role-in-the-future-of-fashion-71bb8ccc252d